Drobne rośliny kwiatowe (22.) - Czyściec leśny

Czyściec nie jest może małą rośliną, ale przez większość roku nie wyróżnia się niczym specjalnym. W zasadzie poza okresem kwitnienia wygląda dokładnie tak samo jak pokrzywa, koło której zresztą często rośnie na podobnych stanowiskach. To roślina leśna, rzadko pojawia się poza miejscami o zwartych koronach. Lubi gleby żyzne, wilgotne. Porasta stanowiska ruderalne.

Czyściec przemieszany z pokrzywą

Aż do okresu kwitnienia jest trudna do odróżnienia od pokrzywy, poza tym, że oczywiście nie parzy. Piłkowane liście są nieco szersze oraz nie mają tak zdecydowanie podłużnego żyłkowania. U pokrzywy z podstawy liścia wychodzą trzy żyłki, które przez dużą część długości blaszki biegną równolegle, boczne docierają do brzegu często za połową.
U czyśćca żyłki boczne szybkiej docierają do brzegu.
Liście czyśćca częściej niż u pokrzywy są lekko wypukłe.

Czyściec

 Jego łodyga jest czterokanciasta, ma kwadratowy przekrój, w odróżnieniu od okrągłej łodygi pokrzywy. Inną charakterystyczną cechą jest brak przylistków - z miejsca, z którego odchodzą ogonki liściowe, u pokrzywy sterczą drobne, języczkowate wyrostki; brak ich zupełne u czyśćca.

Przylistki pokrzywy

Gdy w połowie czerwca czyściec zakwita i później, gdy na łodydze pozostaje kłos z nasionami, jest łatwiejszy do rozróżnienia. Kwiaty drobne, wargowe, fioletowe z ciemniejszym rysunkiem. Po przekwitnieniu głównego pędu, do końca lata mogą jeszcze rozkwitać na odrostach wyrastających z kątów liści.

Cała roślina posiada charakterystyczny zapach, nie do końca przyjemny. W zasadzie jest to ziołowy "smrodek" znany już z jasnoty, ale z dodatkową kwiatową nutą, która bardzo przypomina mi paczulę.

Zgodnie z nazwą w ziołolecznictwie czyściec był rośliną "czyszczącą krew". Ma właściwości rozkurczowe, żółciopędne, przeciwzapalne, przeciwbakteryjne, wzmacniające i poprawiające stan skóry. Używany był przy reumatyzmie i dnie moczanowej. Z własnego doświadczenia mogę potwierdzić działanie moczopędne. Może być alternatywą dla zdecydowanie przereklamowanego czystka siwego, jaki w ostatnich latach stał się lokalną modą.

W niedawnym eksperymencie na szczurach stwierdzono pod wpływem wyciągu z czyśćca poprawę stanu pod względem niektórych objawów w zespole policystycznych jajników.
 https://link.springer.com/article/10.1186/s43043-020-0015-9